Weet jij waar de stenen uit jouw straat vandaan komen? Of de bakstenen waarvan veel huizen gemetseld zijn? Grote kans dat ze gebakken zijn in een van de Gelderse baksteenfabrieken langs de Rijn, Waal en IJssel.
Vier regionale fabrikanten hebben de ambitie om een collectieve duurzame en toekomstbestendige energievoorziening te realiseren, zodat ze de straat- en metselbakstenen volledig klimaatneutraal kunnen produceren.
Het initiatief van de vier Gelderse baksteenfabrikanten (Caprice, Rodruza, Vandersanden en Wienerberger) heet Brick Valley. Samen maken ze elke dag ruim 1 miljoen straatbakstenen en honderdduizenden metselbakstenen die Nederland bewoonbaar en begaanbaar maken.
Doelstellingen van Brick Valley: 50 procent CO2-reductie in 2030, 100 procent energieneutraliteit in 2050. Dat zijn geen kinderachtige ambities. Waar komen die vandaan? En hoe gaan ze die realiseren? We vroegen het Ruud van Kolfschooten, procesregisseur en programmadirecteur van Brick Valley.
Cultureel en regionaal erfgoed
“Om van klei slijtvaste keramiek te maken, heb je veel warmte nodig, wel 1000 tot 1200 graden. Voorheen kwam die warmte voort uit kolen en olie; de laatste decennia uit aardgas. Het product baksteen is niet alleen cultureel en regionaal erfgoed, maar ook ontzettend duurzaam. We gebruiken duurzame klei uit de rivieren. Bakstenen gaan honderden jaren mee.
Productafval gaat terug in het proces en oude bakstenen kunnen worden hergebruikt. Het enige dat niet milieuvriendelijk verloopt, is die enorme verhitting. Dus onderzoeken we met Brick Valley sinds 2021 duurzame alternatieven voor aardgas.”
Collectief én individueel verduurzamen
De vier fabrikanten in Brick Valley ondernemen ook individueel acties om klimaatneutraliteit te bevorderen. Zij gebruiken warmtepompen waar dit mogelijk is, reduceren het energieverbruik door procesaanpassingen en zetten in op dematerialisatie (steenstrippen, smallere steen en bakstenen met uitsparingen), zodat minder klei en dus minder energie nodig zijn voor de productie.
De zoektocht naar een collectieve duurzame en toekomstbestendige energievoorziening onderneemt Brick Valley niet solo. Daarvoor werken ze intensief samen met kennisinstellingen, overheden en gebiedsgebruikers. Allemaal met een gezamenlijk gedeelde ambitie: emissieloos de toekomst in.
Groene waterstof
Ruud van Kolfschooten: “Elektrificatie lijkt het meest logisch, maar daarmee kun je niet zulke hoge temperaturen bereiken. En dan zou je het hele productieproces moeten aanpassen, waar op dit moment geen doorbraaktechnologie voor beschikbaar is.
Biogas is een andere optie. Dat komt voornamelijk voort uit mestvergisting en dat wil je eigenlijk in de buurt ophalen. Die mogelijkheden zijn op dit moment niet voldoende aanwezig. Een steenfabriek heeft veel energie nodig!
Resteert voor nu alleen groene, lees: CO2-vrije, waterstof. Die optie onderzoeken we nu intensief op toepasbaarheid. Grote uitdagingen zijn de beschikbaarheid, de locatie en de kosten.”
Vier waterstofroutes
Brick Valley onderzoekt vier ‘waterstofroutes’: de zogenoemde Noord-Zuid backbone, de binnenvaartroute, lokale waterstofproductie en het daarbij behorende lokale waterstofnetwerk.
“De Noord-Zuid backbone gaat uit van de inspanningen van Gasunie om oude aardgasleidingen om te bouwen naar waterstofleidingen,” aldus Ruud van Kolfschooten. “Dan zou er een aftakking komen richting Zevenaar en het Ruhrgebied, waarop Brick Valley kan aansluiten. De oplevering van de Noord–Zuid route is gepland in 2027/2028, maar het is nog maar de vraag of dat wordt gehaald.
Andere optie: via binnenvaartschepen waterstof aanvoeren in de vorm van ammoniak, vloeibare waterstof of LOHC. Daarvoor heb je wel maatschappelijke acceptatie nodig. Dus veel overleg met gemeenten en provincie.”
Lokaal waterstofnetwerk
“Intussen bekijken we ook optie 3: lokale waterstofproductie,” vervolgt de procesregisseur. “Dus lokale productie van waterstof, door elektrolysers met een vermogen tussen de 2,5 en 25 Megawatt. Harde eis van Brick Valley is dat de elektrolysers worden gevoed met lokaal geproduceerde duurzame elektriciteit (zonnepanelen en windenergie).
En tot slot optie 4: de inrichting van een lokaal waterstofnetwerk. Hiervoor moet een heel nieuw leidingnetwerk worden aangelegd. De bestaande aardgasleidingen zijn hiervoor niet bruikbaar, omdat een mengsel van waterstof en aardgas door de leidingen wordt getransporteerd en ook afnemers van uitsluitend aardgas op het netwerk zijn aangesloten. Er moet daarom, naast de bestaande aardgasinfrastructuur, een lokaal waterstofnetwerk worden aangelegd.”
Energietransitie in de regio versnellen
Ruud van Kolfschooten: “We houden voorlopig alle routes open. Ook hebben we nauw contact met alle betrokkenen om oplossingen te vinden die leiden tot de CO2-neutrale productie van het prachtige duurzame product baksteen.
Wat het ook gaat worden, Brick Valley zal de energietransitie in de regio helpen versnellen. Onze toekomstige Smart Energy Hub draagt bij aan een oplossing voor de netcongestie. Hierop kunnen straks ook andere bedrijven, gemeenten en organisaties in de regio aanhaken.”
Cluster 6
Brick Valley is een project binnen het koplopersprogramma van Cluster 6.
De grootste industriële uitstoters in Nederland zijn grofweg in vijf regionale clusters/regio’s verdeeld (Rotterdam, Zeeland, Amsterdam, Groningen en Zuid-Limburg).
Cluster 6 bestaat uit negen zeer diverse sectoren, onder andere de levensmiddelenindustrie, papier- en kartonindustrie, keramische industrie, afvalverwerkers en datacenters, alle met een CO2-reductieopgave, verspreid door heel Nederland. Deze behoren niet tot de grote vijf industrieclusters, maar zijn net zo hard nodig om de energietransitie te realiseren.
