Lifeport: Arnhem en regio kan met branding, focus en onderling vertrouwen dé energiestad van Nederland worden

Lifeport is het innovatienetwerk rond Arnhem, Nijmegen en Wageningen van ondernemers, opleiders en overheden en is gespecialiseerd in Health, Hightech, Food en Energy. Hoewel de meeste betrokken partijen wel weten dat in de regio Arnhem veel bedrijven actief zijn op energiegebied, staat deze landelijk nog niet op de kaart.

Is de branding niet goed? Werken we onvoldoende samen? Is er te weinig focus? Hebben we voldoende handjes beschikbaar? Sluiten de opleidingen wel aan? Over deze prangende vragen boog zich een gezelschap van negen specialisten aan de Ronde Tafel met als thema: ‘Energietransitie, de regio bruist van de energie’.

Human Capital: hekje openzetten

Een van de grootste uitdagingen voor de regio is om voldoende personeel te werven en te behouden. Dat is voor de regionale energiesector, waar vooral behoefte is aan technisch personeel, niet anders. Hoppenbrouwers Techniek lost het onder meer op door zelf op te leiden.
“Landelijk hebben we 1.800 mensen in dienst en hebben we zo’n 500 vacatures”, schetst Rutger Hermans. “In deze energietransitie is dat een enorme uitdaging. Het gros van de vacatures vullen we aan door zelf jonge BBL-ers en zij-instromers op te leiden. Binnenkort openen we in Arnhem de Hoppenbouwers praktijkschool en volgend jaar een Hoppenbrouwers Experience Center, waar we mensen op mbo- en hbo-niveau opleiden.” Voor Hoppenbrouwers lijkt dit een solide oplossing, maar wellicht kan het installatiebedrijf ook aansluiten bij Connectr.

Jan Putman noemt in dit kader zijn oplossing. “Ik heb een innovatie bedacht waarbij veel minder arbeidstijd en scholing gemoeid is”, zegt hij. “Dit modulair bouwen van PVC-systemen kan in twee derde van de tijd.”

“Er is geen tijd om mensen op te leiden voor de energietransitie, die nú moet plaatsvinden”, vindt Jeroen Herremans. “Veel bedrijven, ook de HAN als opleider, verbinden zich aan Connectr, omdat het aantrekkingskracht heeft en we mensen vast kunnen houden in de opleiding. Als ze zien dat er een omgeving is waar toekomstige werkgevers zitten, blijven ze langer behouden voor de regio.”

De kunst is wellicht om alle losse initiatieven in intern opleiden en trainen samen te brengen. “De instroom die we van scholen krijgen hebben nog onvoldoende kennis en vaardigheden op het gebied van de energietransitie om die direct in de praktijk te brengen”, weet Rutger Hermans. “Je loopt dan het risico dat je achter gaat lopen op de technologische ontwikkelingen en dat de energietransitie spaak loopt.”

The Economic Board heeft een belangrijke verbindende rol in deze kwestie. “Wij zijn anderhalf jaar bezig geweest om een human capital akkoord te sluiten met ondernemers, overheid en onderwijsinstellingen in deze regio. We hebben nu meer dan 50 partners”, verduidelijkt Jan van Dellen. “We hebben ook een energiewerktafel en daar komen nu een aantal concrete projecten uit bijvoorbeeld het train-de-trainer concept.” Hij ziet graag dat bedrijven die meedoen aan deze discussie ook gaan participeren. Het is bewezen dat het werkt. Je investeert door een recruiter in te leveren voor dit concept; dan zal je zien dat die kweekvijver gaat verdubbelen.”

Jochem Garthoff denkt dat het niet alleen draait om het werven van personeel: “Bij dit vraagstuk gaat het niet alleen om nieuwe instroom maar ook om hoe je werknemers behoudt. Uitwisselingsprogramma’s van medewerkers tussen bedrijven in de regio kunnen hierbij helpen”.

Rutger Hermans denkt dat het lastig is personeel uit te wisselen. “Als installateur zitten we in het hier en nu en daar hebben wij mensen voor nodig, niet alleen voor de toekomst. We willen de samenwerking graag aangaan maar vinden het ook spannend.”

Jan van Dellen vult aan: “Er zijn goede rapporten waaruit blijkt, dat als je het hekje openzet, het effect heeft. Probeer het maar eens uit.”

Hoe groot is de taart

Niet alleen op het gebied van human capital en het uitwisselen of opleiden van personeel is vertrouwen nodig. Ook voor het ontwikkelen en opschalen van innovaties. “Ik heb vroeger als innovator bij een installatiebedrijf gewerkt. Alle uitvindingen en innovaties die ik bedacht heb, moesten geheimgehouden worden”, zegt Jan Putman. “Dat maakte samenwerken lastig, bang dat innovaties gestolen werden.” Hij geeft aan dat goed samenwerken wellicht beter was geweest. “Dat scheelt tijd en geld.”

Volgens Ruud Rooijakkers is die situatie wel veranderd. “Wij richten ons meer op langdurig partnerschap en relatiebeheer. We noemen onze klanten dan ook liever partners. Ik maak me geen zorgen om concurrentie, want daar is de vraag simpelweg te groot voor”, stelt hij en vult aan dat er voor bijvoorbeeld alleen al het waterstofnetwerk maar liefst 9 miljard euro aan subsidie beschikbaar is.

“Het economische tij gaat keren. Voor bedrijven in de energietransitie is er geen economische onzekerheid”, bevestigt Jeroen Herremans. “Maar het vertrouwen om te delen of samen te werken is er nog niet. Maar als je niet samenwerkt, ga je het niet redden. Alle betrokken partijen in de energiesector komen hier regelmatig samen. We concurreren niet met elkaar, maar werken samen om de taart groter te maken. We moeten elkaar nog leren kennen en oplossingen vinden met elkaar, maar daar komen we wel uit. Het draait om vertrouwen.”

Volgens Antoine Driessen bekijkt de Rabobank hoe ze coalities kan bouwen met partijen die een belang hebben in de energietransitie. “We maken financieringsproducten en investeringsfondsen voor nieuw geld in de energietransitie”, legt hij uit. “Het begint bij de ondernemers die versnelling kunnen brengen. Als ik naar de bedrijven kijk in onze regio die met waterstof bezig zijn, zie ik echt gepassioneerde bedrijven die zich willen inzetten voor zichzelf, maar ook voor de regio. En toch komen veel mooie projecten niet van de grond. Als alle aandeelhouders, dus ook afnemers, aan tafel zitten dan was het al geregeld.”

Jochem Garthoff geeft aan dat de aandeelhouders al langer bezig zijn om hun klanten te helpen om die vraag te creëren: “Wat houdt jullie als Rabobank tegen om daarin te stappen?” De bank wil graag dat alle betrokken partijen aandeelhouder worden. “We willen meedoen maar er komt niets uit de markt. We willen aandeelhouders en niet alleen stakeholders”, scherpt Antoine Driessen aan.

Co-financieren

In de regio zijn er innovaties die vanuit het buitenland gefinancierd worden, maar Kevin Rijke denkt dat deze financiers minder betrokken zijn. “Soms hebben deze financiers wel goede ideeën of komen ze de techniek hier ophalen, om vervolgens elders goedkoop te produceren”, zegt hij. “Maar we moeten zorgen dat het hier blijft: innoveren, opschalen en maken. We moeten weer een maakland worden.”

De overheid zou mee kunnen financieren, maar is volgens Jan van Dellen bang om bedrijven met belastinggeld concurrentievoordeel te bieden. “Ik hoor dingen waar we als Economic Board ook een rol in zouden willen hebben en bijvoorbeeld een miljoen in investeren maar dan wil ik dat we maatschappelijke vraagstukken oplossen, bijvoorbeeld bijdragen aan een CO2-reductie. We zijn primair geen financier, maar kunnen wel het netwerk bij elkaar brengen.”

Antoine Driessen ziet dat idee wel zitten: “Als alle achttien overheden uit de regio een geldbedrag willen inleggen, zonder hoog rendement, dan heb je een aandeelhouder aan tafel die het goede doet voor de regio en die daarmee het bedrijfsleven uitdaagt om meer te doen.”

Maar, weet Jan van Dellen, niet alle regionale overheden die aangesloten zijn bij de Economic Board hebben financiële ruimte om mee te financieren.

Jochem Garthoff geeft aan dat Gemeente Arnhem wel heel actief is. “De gemeente is al een paar keer aangeschoven bij een innovatietool die we ontwikkeld hebben, om die regionale innovaties in te bedden in ruimtelijke ontwikkelingen”, verduidelijkt hij.

Jan van Dellen maakt de vergelijking met het succesvolle Brainport in Eindhoven. “De grote bedrijven als ASML hebben tien miljoen op tafel gelegd en dan sluit de gemeente ook aan. Ik spreek ook gemeenten in de regio die wel willen”, aldus Jan van Dellen. Met andere woorden als bedrijven in de regio in de buidel tasten om innovatieve projecten te financieren, dan sluit een aantal gemeenten aan en is Rabobank bereidt mee te doen.

Vertrouwen en verbinding

Toch gebeurt er al heel veel op Industriepark Kleefse Waard zeker in vergelijking met twee jaar geleden. “Toen waren we nog te veel aan het praten”, blikt Kevin Rijke terug. “Dat was de warming-up om de wedstrijd aan te gaan. We zijn met de start van Connectr die wedstrijd begonnen. Als je met elkaar coalities gaat vormen dan gaat dat tot business leiden. Oplossingen die volgend jaar al kunnen plaatsvinden. Als je hier over een jaar terugkomt is er een groot innovatielab van 15.000 vierkant meter, waar we kennis delen, opleidingen verzorgen en met elkaar innovaties tot stand brengen.”

Volgens Jeroen Herremans gebeurt er nu al veel en noemt wat harde en recente cijfers. “HyET Group heeft  29 miljoen aan investeringen opgehaald en gaat hier een fabriek bouwen; Nedstack  heeft 21 miljoen subsidie opgehaald en investeert in een fabriek; Elestor heeft 30 miljoen aan investeringen opgehaald bij een consortium en gaat  ook hier een fabriek bouwen; Rift heeft een investering van de Bill Gates Foundation opgehaald van miljoenen voor een nieuwe testronde; Allego ging in 2022 naar de beurs in New York met een waarde van 3 miljard; UMS komt naar Arnhem met hun emissievrije mobiliteitsoplossingen. Tel eens op, kortom het bruist hier”, zegt hij niet zonder trots. “We zijn sterk in elektriciteitsnetwerken, energieopslag en laadinfrastructuur. Maar de energietransitie wordt pas innovatie als we het ook in onze regio toegepast krijgen. Daar hebben we de overheid en ondernemers voor nodig die investeren en zeggen ‘ik ga dit gewoon doen’ met Kleefse Waard als koploper.”

Met Tennet, NUON en Aliander was Arnhem al langer de energiestad van Nederland. Met de huidige netcongestie is het zoeken om nieuwe wijken en bedrijven van energie te voorzien. “Jonge bedrijven hier zijn sterk in decentrale energieopslag, energiehubs, waterstofoplossingen”, somt Jan van Dellen op. “Deze regio is echt innovatief geworden op het energievlak, maar mijn stelling is dat dat nog niet voldoende is. De verbinding tussen alle partijen kan een stuk beter.”

Volgens Jeroen Herremans zitten veel netwerkers en verbinders aan tafel. Connectr, Industriepark Kleefse Waard, Kiemt, Economic Board, SEECE en de Rabobank. “Maar vertrouwen is mensenwerk”, stelt hij. Toch is die verbinding en onderling vertrouwen van groot belang.

“Waarom? Omdat het beter is voor de arbeidsmarkt, om zo de transities te versnellen en omdat scholing belangrijker wordt”, ziet Jan van Dellen.

Jan Geurts van Kessel is het met dat laatste eens en stelt: “Vaak weten bedrijven zelf ook niet wat ze nodig hebben of welke kennis in huis is. We moeten veel strategischer kijken naar wat we van elkaar nodig hebben, want dan kan je slimmere keuzes maken dan dat we nu doen.”

Betere branding van de regio

Of het nu gaat om vertrouwen in samenwerken, het  human capital vraagstuk en het behouden van talent voor de regio, financiering van innovatieve initiatieven, alles draait om bekendheid en focus. Hoe kan de regio aantrekkelijker worden?

“De aantrekkingskracht van Brainport is gigantisch voor de regio Eindhoven”, denkt Jan Geurts van Kessel. We moeten meer aan branding doen en met elkaar nadenken over opleiden, want in onze regio loopt het leeg.”

Kevin Rijke vindt dat de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen daar ook een verantwoordelijkheid in heeft en vraagt: “Waarom profileert de HAN zich niet op die problemen die zich nu voordoen in de maatschappij?”

Volgens Jan Geurts van Kessel vindt die profilering inmiddels wel plaats. “Ik wil hier wel een oproep plaatsen. Laten we onze mensen zoveel mogelijk opleiden in de bedrijven.”

Bij het aanpassen van een curriculum van een opleiding ben je volgens Jan van Dellen snel twee jaar verder. “We willen een opleiding zo inrichten dat iemand binnen een half jaar de praktijk in kan, bijvoorbeeld in modulevorm”, stelt hij.

Kevin Rijke is het niet met hem eens. “Als we die opleiding nu niet aanpakken, dan denken we over twee jaar ‘hadden we het toen maar aangepakt’. Dus op de korte termijn verkorte modules aanbieden en op de lange termijn de tanker gaan draaien.”

Jan Geurts van Kessel geeft aan dat er binnen de HAN aan gewerkt wordt. Ruud Rooijakkers denkt dat het innovatielab op Industriepark Kleefse Waard het vliegwiel kan zijn. “Gemeente Eindhoven heeft al in begin 2000 van een probleem een opportunity gemaakt, toen Philips zich meer en meer terugtrok. Een paar kilometer verderop ontwikkelde ASML zich verder als wereldleider in de halfgeleiderindustrie met continue behoefte aan uitbreiding aan personeel. Als we een verbinding weten te leggen tussen al die initiatieven die vandaag genoemd zijn en die koppelt aan de hogeschool, dan krijg je de aandacht en aantrekkingskracht in binnen- en buitenland.” Hij ziet bijvoorbeeld dat zestig procent van de buitenlandse studenten in Eindhoven blijven na hun studie. “In onze regio is dat twintig tot dertig procent”, weet Jan Geurts van Kessel, “en daarom moeten we bijvoorbeeld waterstoftechniek op de HAN doortrekken naar het mbo, want dat is in beeld bij studenten.”

Volgens Jan Putman is waterstof sexy en moeten we op de andere speerpunten iets verzinnen om het aantrekkelijker te maken. “Studenten kiezen tegenwoordig een studie waarmee ze impact kunnen maken.” Hoe krijgen we Lifeport op de kaart in Den Haag en Brussel? Nog een artikel in het Financieel Dagblad? “Bij PSV is Brainport shirtsponsor”, zegt Ruud Rooijakkers.
“En in Groningen staat Energy Valley al 20 jaar op de shirts”, vult Kevin Rijke aan. Wellicht kan de branding van onze regio ook door Lifeport op de shirts bij Vitesse en NEC te plaatsen.

Volgens Jeroen Herremans mogen we best wat harder gaan roepen. “We kunnen bewijzen dat we groot zijn in energie-oplossingen”, beweert hij. “Ga eens weg uit die middelmaat en maak duidelijk wat er echt goed gaat hier.”

Dit artikel is in het Ondernemersbelang verschenen.