EIGEN wil ondersteunen bij de uitdagende realisatie van energy hubs

EIGEN wil ondersteunen bij de uitdagende realisatie van energy hubs

Op steeds meer bedrijventerreinen is er een behoefte aan energy hubs, om het energieverbruik goed op elkaar af te stemmen en slim om te gaan met de beschikbare capaciteit. Maar zo’n hub ontwikkelen is uitdagend, op allerlei vlakken. Het project EIGEN moet dat makkelijker maken. Miloš Bunda en Robert-Niels van Droffelaar leggen uit hoe.

EIGEN (een afkorting voor Energy hubs voor Inpassing van Grootschalige hernieuwbare Energie) is een samenwerking van zestien partijen, waaronder Connectr, Alliander, TNO en de Universiteit van Twente. Van 2022 tot en met eind 2025 werken ze onder meer aan een blauwdruk voor een grootschalige uitrol van energy hubs.

Links Milos Bunda en rechts Robert-Niels van den Droffelaar

Lokaal afstemmen

Miloš Bunda werkt al ruim dertig jaar in de energiesector, waarvan de laatste 19 jaar als zelfstandig consultant. Hij is de inhoudelijke lead van EIGEN. Hij legt uit waarom er een groeiende vraag naar (smart) energy hubs is. “Elektriciteit wordt steeds meer decentraal opgewekt, maar het energienet is daar niet voor ontworpen en grote energiebedrijven kunnen daar niet in sturen. Je hebt iets nodig dat tussen de partijen in komt te staan, om de lokale energie-community te ondersteunen. Dat doen de energy hubs. Daarbij gaat het niet alleen om elektriciteit, maar ook om bijvoorbeeld warmte en waterstof. Dat moeten partijen zijn zonder publieke, politieke of commerciële belangen.”

“Hoe beter je alles lokaal goed op elkaar kunt afstemmen, hoe minder transport over de kwetsbare infrastructuur je nodig hebt”, vervolgt hij. “Het is heel logisch dat bedrijven op een bedrijventerrein samen afspraken maken om pieken te vermijden en vraag en aanbod op elkaar af te stemmen. Ze kunnen ook samen dingen organiseren zoals een groot centraal laadplein of collectieve warmtepompen. Dat zijn allemaal taken voor energy hubs.”

Het zijn nieuwe fenomenen binnen het energielandschap, weet ook Robert-Niels van Droffelaar. Hij is Business Developer Energie bij Oost NL en lid van het kernteam van energietransitie-netwerk Connectr. De laatste tijd heeft hij steeds vaker met energy hubs te maken. “Daarvoor hebben we een versnellingsprogramma gelanceerd, met tien pilots in de regio, waarvan zes in de provincie Gelderland.”

Maar de realisatie van een energy hub is uitdagend en kan soms wel tien jaar duren, geven de twee aan. Het gaat niet alleen om de techniek, maar ook om goede afstemming. Bunda: “Er moeten coördinerende activiteiten plaatsvinden, over alle bedrijven heen. Dat moet onpartijdig gebeuren. Los van de techniek heb je dus ook een mechanisme nodig om alles goed te organiseren.” Van Droffelaar: “Je wordt voor je energiebehoefte afhankelijk van je buurman, in plaats van dat je het gewoon uit het stopcontact haalt. Daarvoor is vertrouwen nodig.”

Blauwdruk

EIGEN ziet het belang van energy hubs, maar ook de uitdagingen. “Het project is bedoeld om handvatten en tooling te leveren”, legt Bunda uit. “We zijn een wegwijzer bij allerlei uitdagingen, zoals het doorrekenen en de contracten. We willen voorkomen dat partijen steeds opnieuw het wiel moeten uitvinden. Het moet gewoon makkelijker worden voor organisaties om een energy hub te ontwikkelen, te exploiteren en in stand te houden.”

EIGEN werkt in de eerste plaats aan een blauwdruk die bestaat uit vier fases: verkennen, ‘onderzoek en ontwerp’, realiseren en ‘exploiteren en instandhouding’. Van Droffelaar: “De blauwdruk is vooral bedoeld om allemaal dezelfde taal te spreken. Zo’n energy hub kan voor heel veel partijen interessant zijn, maar dan moeten we elkaar wel begrijpen.”

“Elke fase in de blauwdruk bestaat uit een aantal stappen die je moet doorlopen”, legt Bunda uit. “Daarvoor hebben we allerlei tools ontwikkeld, zoals beslisbomen en ondersteunende documenten. Je moet dan bijvoorbeeld denken aan standaardcontracten of een wegwijzer voor het aanvragen van financiering. We toetsen nu veel van die producten. Zo ontstaat er uiteindelijk een soort productcatalogus. Daarmee beschik je als ontwikkelaar over alles wat je nodig hebt.”

 

Maatwerk

EIGEN richt zich op bedrijventerreinen in het hele land. Van Droffelaar: “Een energy hub is voor elk bedrijventerrein het overwegen waard, maar dat wil niet zeggen dat elk bedrijventerrein het ook moet doen. De ene locatie is meer geschikt dan de andere.” Bunda: “Het is sowieso maatwerk. Een terrein met distributiecentra, met veel dakoppervlak en dus veel ruimte voor zonnepanelen, heeft andere eigenschappen dan de zware industrie. Woonboulevards hebben ook weer eigen kenmerken.”

“Er is heel veel vraag”, merkt Van Droffelaar. “Veel ondernemers staan met hun rug tegen de muur als ze willen groeien. Netcongestie (meer vraag naar transport van elektriciteit dan de transportcapaciteit van het net, red.) is de grootste uitdaging. Daar komen andere vormen van energie nog bij. Het past ook goed bij de circulaire manier van denken.” Bunda sluit af: “Het gaat zeker niet alleen om geld verdienen. Het gaat om het wegnemen van beperkingen, zodat er uiteindelijk figuurlijke energie ontstaat om verschillende partijen samen tot bloei te laten komen.”

Met Smart Energy Hubs bouwen aan evenwichtig energiesysteem

Met Smart Energy Hubs bouwen aan evenwichtig energiesysteem

Energiezekerheid is van het grootste belang voor bedrijven en huishoudens. Leveringszekerheid en de energietransitie dwingen tot het versneld ontwikkelen van nieuwe, toekomstbestendige modellen van energieopwekking en –verdeling. Smart Energy Hubs kunnen hierin uitkomst brengen.

 

Energietransitie: steeds meer vraag naar stroom

Nederland zit midden in een energietransitie. Er wordt hard gewerkt aan een nieuwe energiemix, waarin onze energie voor 80 procent komt van elektriciteit en voor 20 procent uit gas en hernieuwbare bronnen. Die ontwikkeling gaat snel. Tevens groeit de vraag naar elektriciteit explosief door de verduurzaming, economische groei, de woningbouwopgave en verdergaande digitalisering van onze samenleving. Bijkomend: steeds meer bedrijven en particulieren willen hun duurzaam opgewekte stroom aan het net leveren. Het elektriciteitsnet kan dit echter niet verwerken met als gevolg dat het op bepaalde tijden en plaatsen vol zit.

Energie-infarct

Rob Verhofstad, voorzitter van het College van Bestuur van de HAN University of Applied Sciences (HAN) ) en lid van The Economic Board, spreekt van een ‘energie-infarct’. “Zaak is de vraag naar en het aanbod van stroom op een slimme manier anders te verdelen. Tegelijkertijd moeten we energiebronnen als wind, water en zon sneller, beter, stabieler en op grotere schaal beschikbaar maken. En er is haast geboden.”

Snelle oplossing nodig voor bedrijfsleven en woningbouw

Ilko Bosman, CFO van Include Industries, voorzitter VNO-NCW regio Arnhem-Nijmegen en lid van The Economic Board herkent de druk om snel maar wel doordacht te handelen. “Het bedrijfsleven en de woningbouw in Gelderland ervaren op dit moment de negatieve consequenties. Het is een maatschappelijk probleem dat een brede aanpak en tempo vereist. Als zodanig een thema voor de Groene Metropoolregio -Arnhem-Nijmegen en The Economic Board, gremia waarin overheid, onderwijs en onderzoek en ondernemers op een praktische manier duurzaam samenwerken aan een goed ondernemersklimaat, een gezonde arbeidsmarkt en goede bereikbaarheid.”

Living lab Smart Energy Hubs

Om het probleem te tackelen is in Oost-Nederland het living lab Smart Energy Hubs opgezet. Op zes bedrijventerreinen in Gelderland worden decentrale energiesystemen gerealiseerd, te weten InnoFase Duiven, De Mars in Zutphen, Brick Valley omgeving Zevenaar en Lingewaard, Lorentz te Harderwijk, TPN West Nijmegen en Harselaar Barneveld.

Stabiliteit en flexibiliteit

Huub Hieltjes is burgemeester van Duiven, lid van het algemeen bestuur van de Groene Metropoolregio en tevens bestuurlijk trekker van de economische clusters daarbinnen. Daarnaast is hij voorzitter van de stuurgroep InnoFase Duiven. “Met Smart Energy Hubs bouwen we aan stabiliteit en flexibiliteit. We gebruiken het bestaande stroomnet optimaal en realiseren lokale, duurzame alternatieven voor energieopwekking, -opslag en -gebruik. Denk aan wind, zon, water en biomassa. Dit zijn echter ‘instabiele’ bronnen, want niet altijd in gewenste hoeveelheden beschikbaar. De uitdaging is met behulp van slimme verdeelsleutels en opslagmogelijkheden een balans te vinden in energieaanbod en -vraag.
Elke Hub heeft een regisseur die zorgt voor lokaal eigenaarschap en het opstellen van een gezamenlijke agenda. Ook maakt de regisseur met alle belanghebbenden een concreet uitvoeringsplan. De Hubs delen onderling expertise en ervaringen, waardoor ze van elkaar leren.”

“Zaak is de vraag naar en het aanbod van stroom op een slimme manier anders te verdelen”

foto: Innofase.nl

Innofase Duiven

InnoFase Duiven is één van de Smart Energy Hubs en koploper in Gelderland. Op dit terrein werken bedrijven namelijk al langer samen op het gebied van energie en duurzaamheid.
Hieltjes schetst de contouren: “Op InnoFase is er een bedrijvenmix die lokale energieopwekking en gebruik bevordert door onderlinge samenwerking.
Zo levert Afvalenergiecentrale AVR elektra en stroom aan andere bedrijven op het terrein.
Het bedrijf Olde Bolhaar verzamelt en verwerkt groenafval van gemeenten, afvalverwerkingsbedrijven, hoveniers en bedrijven in de land-, tuin- en bosbouw tot compost en biomassa die door andere bedrijven op het terrein wordt omgezet in energie.
Primco Duiven exploiteert er een productiefaciliteit voor het omzetten van gecertificeerde reststromen naar duurzame warmte.
Rolande LNG biedt een duurzamer alternatief voor diesel en op die manier voor groener transport.
Het afvalwater van 4Pet Recycling wordt er verwerkt door het waterschap. Het biogas dat zij produceren neemt 4Pet weer af, net als het gezuiverde rioolwater dat wordt gebruikt als koelwater voor de machines. De pulp van de papieren labels gaat naar AVR, die dit weer omzet in warmte en stroom. Het zijn bedrijven die elkaar kennen en – heel belangrijk – ook vertrouwen. Bedrijven die zich nieuw vestigen op het terrein worden geïncorporeerd in het bestaande netwerk. De gemeente Duiven faciliteert wat betreft regelgeving en gronduitgifte.”

 

Motor voor innovatie

Bosman noemt InnoFase een mooi voorbeeld van duurzame innovatie. “Veruit de meeste ondernemers onderkennen verduurzaming inmiddels als een onvermijdelijke keuze voor hun bedrijf en, eveneens heel belangrijk: ze kunnen een businesscase onderbouwen. De noodzakelijke technologische ontwikkelingen hiervoor zijn tevens een belangrijke motor voor innovatie in onze regio.
Met bedrijven zoals Tennet en Alliander en vroeger KEMA, hebben we veel kennis op het gebied van energie. Hierop zoeken deze bedrijven en eromheen veel nieuwe bedrijven bewust de voorhoede op als het gaat om innovatieve initiatieven rond lokale energieopwekking en -opslag.”

Verhofstad haakt hierop in: “De HAN is structureel betrokken door in onderwijs en onderzoek samen met bedrijven te zoeken naar slimme oplossingen rond duurzame energievraagstukken. Vanuit verschillende academies en opleidingen brengen we studenten voor stages en onderzoek in contact met bedrijven. In Connectr Energy Innovation op het IPKW hebben we drie hybride leeromgevingen waarin we samenwerken aan bijvoorbeeld waterstofoplossingen voor mobiliteit. En met ElaadNL verkennen en testen hoe het duurzaam opladen van voertuigen slimmer en beter kan. Ook zijn we vanuit het lectoraat Balanced Energy Systems met onderzoekers en studenten betrokken bij de Smart Energy Hub TPN-West in Nijmegen. Hier doen we onderzoek naar de mogelijkheden hoe we zonnestroom kunnen verdelen via het net.”

Bosman reageert: “De grote uitdaging met de beperkte capaciteit van het elektriciteitsnet is de opslag van de duurzaam opgewekte energie. Die staat nog in de kinderschoenen. Via elektrolyse omzetten naar waterstof is een mogelijkheid, opslag in accu’s een andere. Hier zie ik een cruciale rol voor onderwijs en onderzoek in samenwerking met bedrijven.”

“Hoewel onderlinge samenwerking nu al leidt tot flinke energiebesparingen is het zaak om vraag en aanbod slim op elkaar af te stemmen. Op het net en lokaal”, merkt Hieltjes op. “Hierbij zullen digitale dataverwerkingssystemen een regierol gaan spelen door gebruikspatronen en bedrijfsprocessen zodanig op elkaar af te stemmen dat het energieverbruik in balans is met het aanbod.”

“Onderzoek en onderwijs zullen in samenwerking met bedrijven en de overheid de innovatie naar een duurzame en slimme energiemix verder moeten ontwikkelen. Met de Smart Energy Hubs bouwen we stapsgewijs aan een evenwichtig energiesysteem. Dat systeem zal ook het vestigingsklimaat voor duurzame ondernemingen bevorderen en op die manier weer een voedingsbodem bieden voor permanente innovatie”, sluit Hieltjes af.

Meer over Smart Energy Hubs

Dit artikel delen

laptopscherm met daarop het weboverzicht energie-innovaties in Lifeport regio Arnhem Nijmegen

Energy innovations in Lifeport

Energy innovations in Lifeport

Ontdek de regio Arnhem Nijmegen als Hotspot Energy

Op initiatief van de gemeente Arnhem hebben netwerkorganisatie Kiemt en versneller van de energietransitie Connectr samen met The Economic Board een overzicht gemaakt van alle innovaties op energiegebied in de regio Arnhem Nijmegen. Het overzicht is vanaf nu online beschikbaar via de site Lifeport – Energy innovations.

Het overzicht gaat helpen invulling te geven aan de economische plannen van 18 gemeenten en samenwerkende partners uit de regio. Ambitie is dat het regionale energiecluster in 2025 stevig gegroeid is en binnen Europa bekend staat als ‘Hotspot Energy’, ideaal voor het versneld ontwikkelen van energie-innovaties. Het web-overzicht laat zien welke innovatieve energie-oplossingen nu al vanuit de regio beschikbaar zijn.

Het overzicht is ook bedoeld om de aanbieders van energie-innovaties te koppelen aan de vraag, vooral in de zakelijke markt. Met dit overzicht kunnen bijvoorbeeld bouwers en woningcorporaties, maar ook vervoerders en overheden snel zien welke energie-innovaties er in de regio zijn en daarmee hun voordeel doen.

Web-overzicht

Het web-overzicht heeft als naam ‘Energy innovations in Lifeport’ en wordt gevoed met een actuele database van energie-innovaties uit de regio Arnhem Nijmegen. Het is vanaf vandaag online en toont meer dan 100 regionale innovaties. De gebruiker krijgt bij de eerste raadpleging automatisch uitleg over de werking van het overzicht en de informatie die er te vinden is. Zoeken en selecteren van innovaties kan met verschillende zoekfilters. Via contactgegevens kan de gebruiker de ondernemers rechtstreeks benaderen en een bezoek inplannen. Het is ook mogelijk om ontbrekende informatie door te geven zodat het overzicht actueel en volledig blijft.

Ontwikkeling tot Europese hotspot

De Lifeport-regio rondom Arnhem en Nijmegen wil zich nadrukkelijker profileren als Europees brandpunt in de energietransitie. Juist deze regio heeft de mogelijkheid om energie-innovaties versneld te ontwikkelen en toepasbaar te maken. Dat komt niet in het minst door de innovatieve ondernemers die hier nu al mee bezig zijn. Het overzicht brengt deze groep beter in kaart en gaat helpen de onderlinge relaties te verstevigen en meer samen te werken. Daarnaast zal het overzicht gebruikt worden om de regio bredere bekendheid te geven als Hotspot Energy. Dit gebeurt door in de communicatie vanuit de regio meer aandacht te geven aan de energie-innovaties die hier ontwikkeld worden.

schermafbeelding van het web-overzicht energie-innovaties in Lifeport regio Arnhem Nijmegen

Aanbod en vraag koppelen

Het overzicht is ook bedoeld als hulpmiddel om aanbieders van energie-innovaties te koppelen aan de vraag van afnemers, vooral in de zakelijke markt. Industrieën en bedrijfsparken, bouwers en woningcorporaties, gemeenten, vervoerders en transporteurs staan voor een enorme verduurzamingsopgave. Maar kennis en overzicht ontbreekt nog vaak. Met dit overzicht kunnen partijen met een verduurzamingsvraag of -probleem op elk moment dat het hen uitkomt kennisnemen van de energie-innovaties die in de regio Arnhem Nijmegen worden ontwikkeld. En rechtstreeks contact leggen voor vervolgstappen. De initiatiefnemers van het web-overzicht gebruiken het zelf ook om actief potentiële afnemers en aanbieders met elkaar in contact te brengen. Hierbij wordt gestimuleerd dat regionale innovaties ook in de ‘eigen’ regiopraktijk toegepast worden.

Voor vragen over het weboverzicht ‘Energy innovations in Lifeport’ kan contact opgenomen worden met de projectleider Tjardo Derksen van Kiemt, de netwerkorganisatie die werkt aan de energietransitie en de transitie naar een circulaire economie (derksen@kiemt.nl). Meer informatie over Hotspot Energy is te vinden op de site van Gemeente Arnhem. Voor nieuws over andere innovaties in de regio Arnhem Nijmegen kan men terecht op de websites en socials van Lifeport, Connectr en Kiemt.

Meer over interactieve kaarten van Lifeport

Dit artikel delen

V2X;

Chipmaker NXP zint op stroom van eigen ‘zonnepark’ en wil stroom kopen van buren

Chipmaker NXP zint op stroom van eigen ‘zonnepark’ en wil stroom kopen van buren

Nog geen halve seconde kan chipmaker NXP zonder stroom. Want als er ook maar even geen stroom is, valt de fabriek stil. Dat levert een ‘gigantische’ financiële schade op, zegt Jean Schreurs, de  directeur. Chipfabriek NXP wil daarom stroom kopen van de toekomstige buren. 

Auteur: Jacqueline van Ginneken 

 

De Nijmeegse fabriek ligt straks middenin een nieuw te bouwen woonwijk waar meer dan vijfduizend huizen moeten komen. Het plan is om 10.000 zonnepanelen op daken te leggen. De stroom die dat oplevert, wil de fabriek kopen voor eigen gebruik. Dat moet een stabieler en betrouwbaardere energievoorziening opleveren. Op die manier creëert NXP zijn eigen ‘zonnepark’. Die zonnepanelen leveren weliswaar maar een fractie van de energiebehoefte van de chipfabriek, namelijk 7 procent. Maar wel belangrijk voor de chipmaker. “Het elektriciteitsnet is instabiel. Als er een powerdip komt in het stroomnet, al is het maar een mini-seconde, valt de fabriek uit. De kosten daarvan zijn gigantisch. Het gaat om 100.000 tot 200.000 chips die dan onbruikbaar zijn en de schade neemt snel toe. Dat moeten we voorkomen”, schetst Jean Schreurs, topman van NXP Nederland.  

 

De chipmaker maakt  zich al langer zorgen over de leveringszekerheid van stroom, die staat onder druk. NXP is in conflict met Tennet, de landelijk beheerder van het stroomnet, want de Nijmeegse fabriek wil een uitzonderingspositie als de frequentie op het net heel laag is. Intussen ziet NXP kansen voor een eigen ‘zonnepark’. De fabriek staat op industrieterrein Winkelsteeg dat de komende jaren  transformeert naar een nieuwe woonwijk, de eerste flexwoningen verrijzen al voor de zomer. Op de nieuw te bouwen huizen zouden de 10.000 zonnepanelen moeten komen. De zonne-energie zou vervolgens voor een deel opgeslagen moeten worden in enorme batterijen. 

 

De stroom die over is, dus die toekomstige bewoners niet zelf gebruiken, wil NXP dan kopen. Mensen met zonnepanelen leveren nu de ongebruikte opgewekte energie terug aan de energieleverancier en daar krijgen ze geld voor. Deze zogeheten salderingsregeling staat echter ter discussie, Den Haag wil deze regeling afbouwen. Jean Schreurs denkt dat het ‘zonnepark’-project om meerdere redenen ‘heel kansrijk’ is. “Niemand kan hier tegen zijn. De gegarandeerde afname van stroom is een belangrijk  element.” Als alle partijen akkoord zijn, zoals gemeente Nijmegen en woningcorporaties die de (sociale huur)huizen gaan bouwen, dan wil Schreurs snel aan de slag. Overigens moet op gebied van  wet- en regelgeving ook een en ander aangepast worden. 

Jean Schreurs portret

NXP is een energievreter en verbruikt per dag net zoveel als 60 procent van alle huishoudens in Nijmegen. Natuurlijk heeft NXP een noodstroomvoorziening om dips in het elektriciteitsnet op te vangen. Maar NXP wil een voorziening zodat de fabriek bij een stroomuitval nog 12 uur kan draaien. Die tijd is nodig om de productie in de fabriek gecontroleerd af te schakelen. 

 

Het plan is bijzonder. “Deze opzet,  waarbij de opwek van verschillende kleine partijen direct wordt doorverkocht aan één afnemer, komt op dit nog weinig voor zover wij weten,” reageert een woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken.”Dit is wel waar EU wetgeving meer op aan gaat sturen (decentraal opwekken etc). In de nieuwe (Nederlandse) Energiewet – die nog niet van kracht is – zijn ook een aantal artikelen opgenomen hierover.” 

 

Het plan voor het zonnepark is één van de voorstellen van de zogeheten Regio Deal die is ingediend bij het rijk. Met het geld kan nog dit jaar onderzocht worden of het plan haalbaar is. Initiatiefnemers van de Regio Deal zijn The Economic Board, de Groene Metropoolregio (waartoe 18 gemeenten behoren) en de provincie Gelderland, samen met tal van partijen in de regio Arnhem – Nijmegen. 

 

Dit artikel werd geschreven door Jacqueline van Ginneken en verscheen in De Gelderlander op 10 februari 2023. Het overnemen van het artikel is gebeurd onder uitdrukkelijke toestemming van De Gelderlander. 

Meer over

Dit artikel delen

Duisburg en Arnhem komen tot nauwere samenwerking

Duisburg en Arnhem komen tot nauwere samenwerking

Op initiatief van Gemeente ArnhemThe Economic Board en de Stichting Duits-Nederlandse Businessclub Gelderland (DNBC) bracht op vrijdag 3 februari een delegatie van ondernemers en overheden uit de regio Arnhem-Nijmegen een bezoek aan Duisburg. ‘Arnhem meets Duisburg’ leverde een werkbezoek op met circa 70 deelnemers uit onderwijs, bedrijfsleven en overheid om samen met Duitse partners kennis en ervaringen te delen op de thema’s energie, innovaties, logistiek en startups. Goede netwerkgesprekken met veel kansen voor de regio’s aan de grens.

 

Focus op waterstof

In mei 2022 werden de eerste contacten met Arnhem gelegd door het bedrijfsleven van Duisburg. Onder de titel ‘Hotspot Energy’ is een delegatiereis naar Arnhem uitgevoerd met focus op waterstof. Tijdens dit bezoek bleek al dat zowel de economische regio Arnhem als Duisburg en het gehele Ruhrgebied een sterke industriële geschiedenis en economische banden hebben. De groene transformatie met waterstof aan beide kanten is een van de centrale uitdagingen. Onder het motto ‘Hotspot Hydrogen Mobility Logistiscs’ willen beiden steden nu nauwer gaan samenwerken op het gebied van industrie, logistiek, energie, Smart City en research & development.  Voor een intensievere en grenzeloze samenwerking, hebben Ahmed Marcouch, burgemeester Arnhem, Sören Link, burgemeester Duisburg, Dr. Rasmus C. Beck, algemeen directeur van Duisburg Business & Innovation en Jan van Dellen, directeur The Economic Board Regio Arnhem Nijmegen, een intentieverklaring, Letter of Intent (LOI) getekend. Het doel van deze wederzijdse intentieverklaring is om gerichte en grensoverschrijdende (bedrijfs)samenwerking door middel van partnerschap mogelijk te maken.

Nauwer samenwerken

De aansluitende bezoeken aan het logistiek innovatieplatform “Startport” van de haven van Duisburg, het Ontwikkelingscentrum voor scheepstechnologie en transportsystemen (DST) en het Center voor Brandstofceltechnologie, een van Europa’s meest vooraanstaande instituten in de brandstofcel- en waterstoftechnologie (ZBT) moet beide partijen de kans geven om samenwerkingen te initiëren. “Nederland en Duitsland delen een lange traditie van samenwerking. Het is voor beide partijen een mooie overwinning die we nu delen met de gemeente Arnhem op het gebied van industrie, energie, smart city en onderzoek. Stad en onderzoek gaan nu nauwer samenwerken”, zegt burgemeester van de stad Duisburg, Sören Link.

Ahmed Marcouch, burgemeester gemeente Arnhem: “Arnhem en Duisburg hebben alles in huis om een goede verbinding te creëren tussen ondernemers en werknemers uit onze steden. Arnhemmers kennen Duisburg als de stad aan de Rijn, waar ze graag een korte stedentrip maken om de stad Duisburg met haar sfeervolle industriële cultuur en haar interessante musea te bezoeken. Als besturen van Arnhem en Duisburg waarderen we onze medewerkers en bedrijven die zo ijverig zoeken naar duurzame oplossingen voor energieproblematiek van vandaag. Als ‘pionier’ van de energietransitie bewonderen we in Arnhem hoe Duisburg de grootste binnenhaven ter wereld voortdurend vernieuwt en uitbreidt. We kijken uit naar een sterkere relatie en meer samenwerken tussen onze twee steden”. Dr. Rasmus C. Beck, directeur DBI: “Met de ondertekening van de LOI verdiepen we de toch al hechte relatie met onze partners uit Arnhem en Gelderland verder. Samen zetten we de komende jaren stevige accenten op het gebied van groene energie, digitale infrastructuur en innovatieve startersfinanciering.

Directeur The Economic Board Regio Arnhem Nijmegen, Jan van Dellen vult aan: “De regio Arnhem-Nijmegen biedt aan beide kanten van de grens mooie kansen. Leren van elkaars innovaties, maar ook samenwerken aan ons arbeidstekort. De regio Arnhem Nijmegen is wereldwijd erg sterk op het gebied van Energy, Health en High Tech. De innovaties en toepassingen die in onze regio’s worden ontwikkeld, bieden oplossingen voor de maatschappelijke uitdagingen waar we in Nederland en ook in Duitsland voor staan: we hebben elkaar nodig als buren!”

Ontwikkelpartnerschap

Tegen de achtergrond van de zich ontwikkelende waterstofeconomie tekenden het Arnhemse bedrijf Nedstack en het in Duisburg gevestigde ZBT een ontwikkelingspartnerschap om de ontwikkeling en industrialisatie van brandstofcel-technologieën in de regio Arnhem-Duisburg verder te ondersteunen. Bedrijven werken hier al lang samen aan. Een groot deel van het ontwikkelpartnerschap omvat engineering- en testdiensten, die door gezamenlijke teams worden geïmplementeerd.

Lees hier het persbericht over de samenwerking tussen Nedstack en ZBT.

Meer over Duitsland

Dit artikel delen

TPN-West sluit eerste Green Deal in Oost-Nederland

TPN-West sluit eerste Green Deal in Oost-Nederland

Nijmegenaren op weg naar klimaatbestendig, energieneutraal en circulair bedrijventerrein in 2030.

 

Tijdens een feestelijke nieuwjaarsbijeenkomst in De Vasim is de eerste Green Deal van Oost-Nederland gesloten op bedrijventerrein TPN-West in Nijmegen. De ondernemers, vertegenwoordigd door de bedrijvenvereniging, gemeenten Nijmegen en Beuningen, provincie Gelderland, HAN, VNO-NCW, The Economic Board en de Rabobank hebben samen getekend voor de duurzame ambitie waarin klimaatadaptatie, circulariteit en de energietransitie een plek krijgen. 

Namens The Economic Board tekende directeur Jan van Dellen de Green Deal. Hij roemde de ambitie van de betrokken ondernemers en gaf aan dat ook de omwonenden in Nijmegen en Beuningen baat gaan hebben bij de vergroening van de omgeving en de opwekking van duurzame energie, die in de toekomst gedeeld kan worden met de aangesloten woonwijken. Ook boardleden Rob Verhofstad (namens de HAN), Ilko Bosman (als regiovoorzitter van VNO-NCW) en John Brom (wethouder van Gemeente Nijmegen) tekenden de Green Deal.

Over TPN-West 

TPN-West is één van de grootste aaneengesloten bedrijventerreinen van Nederland, verenigd aan beide zijden van het Maas- en Waalkanaal in Nijmegen en Weurt. Het terrein is watergebonden, met een grote binnenhaven. Hier komen industrie, wonen en werken samen. Een plek waar economische ontwikkelingen hand in hand gaan met een duurzame toekomstvisie. TPN-West biedt ruimte aan ongeveer 450 bedrijven en levert werkgelegenheid aan ruim 9000 mensen. Het bedrijventerrein grenst aan de woonwijken in Nijmegen-West en Weurt. Daarom is er maximale aandacht voor een gezonde leef- én werkomgeving. 

Klimaatadaptatie 

  • Minimaal tien procent meer groen op het terrein 
  • Schaduwopbrengst vergroten en waterproblematiek verminderen 
  • Werken met klimaatbestendige proeftuinen (slimme waterberging, duurzame daken, groene gevels) 
  • Koelere parkeerruimtes, ruimte voor ontmoeting in de buitenlucht, vergroten biodiverseiteit 
  • Betrekken omwonenden bij herinrichting van het terrein 

Circulariteit 

  • Afname afvalhoeveelheid alle aangesloten bedrijven uiterlijk 2030 
  • Concrete projecten rondom piepschuim en hout 

Energietransitie 

  • Besparing hoeveelheid gebruikte energie met proactieve voorlichting en inzet van energiescans  
  • Campagnes voor meer zon op het bedrijfsdak.  
  • Smart Energy Hubs (SEH) te realiseren. 
    • SEH zijn slimme decentrale energiesystemen waar lokaal duurzame energie wordt geproduceerd, opgeslagen en toegepast. De uitdaging hierbij is om de vaak fluctuerende bronnen zoals zon, wind en biomassa en het gebruik van energie lokaal in evenwicht te brengen. Een goed functionerende SEH vermindert de druk op de netten, verlaagt de energiekosten, vergroot de betrouwbaarheid van de levering, en draagt sterk bij aan het emissievrij maken van al ons energieverbruik. Hierbij is het de bedoeling dat het overschot aan energie in de toekomst wordt teruggeleverd aan de naastgelegen bedrijven. Hiervoor moet een vorm van energieopslag, zoals batterijopslag of waterstof, worden gerealiseerd.  
  • 10 bedrijven aansluiten op het warmtenet van het tracé A-1.  
  • E-mobility stimuleren 
  • Publieke en private laadpleinen ontwikkelen 

Lees hier meer

Dit artikel delen

Regio Deal wordt ingediend

Regio Deal Arnhem-Nijmegen: Gezonde groene groei bevorderen

Regio Deal Arnhem-Nijmegen: Gezonde groene groei bevorderen

Provincie Gelderland, de Groene Metropoolregio en The Economic Board hebben samen met tal van partijen in de regio Arnhem – Nijmegen een voorstel bij het Rijk ingediend voor een Regio Deal. De Regio Deal geeft een extra impuls. Daardoor kunnen belangrijke maatschappelijke opgaven sneller, beter en in samenhang worden opgepakt.

Het initiatief tot het aangaan van Regio Deals is in 2018 genomen door het derde kabinet Rutte. Het idee is dat de nationale overheid samen met regionale overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties, onderwijs- en onderzoeksinstellingen regionale opgaven aanpakken. Die opgaven zijn in overleg met alle partijen die eraan deelnemen omschreven in Regio Deals. Denk aan doelen, middelen, kosten en de gefaseerde concretisering van de plannen.

 

Regionale aanpak

De opgave van een Regio Deal verschilt per regio. Het kan gaan om de aanpak van sociaaleconomische achterstanden, duurzaamheidsdoelstellingen, het verbeteren van de leefomgeving of de transitie naar een nieuwe energiehuishouding. Inmiddels zijn er 30 Regio Deals in Nederland in uitvoering en het vierde kabinet Rutte zet de aanpak voort en trekt tot 2025 zo’n 900 miljoen euro uit voor Regio Deals. Reden voor Provincie Gelderland, Groene Metropoolregio en The Economic Board om samen met tal van stakeholders in de regio Arnhem-Nijmegen een voorstel bij het Rijk in te dienen voor een Regio Deal. “In ons voorstel gaat het om 100 miljoen euro over 4 jaar”, zegt Jan van Dellen, directeur van The Economic Board. “Aan die 100 miljoen dragen partijen in de regio 60 miljoen bij, de overige 40 miljoen komt van het Rijk. Afgezet tegen de kosten van uitvoering van onze opgaven betekent het een financiële impuls om bestaande projecten uit te bouwen en te versnellen. We zien iedere euro als een investering die zich op termijn terugbetaald.”

 

Focus

“De Regio Deal Arnhem-Nijmegen heeft als motto ‘Gezonde groene groei’, daarmee geven we aan waar we op focussen: een sociaaleconomisch krachtige, gezonde en duurzame regio”, aldus Babine Scholten, Coördinator gebiedsagenda Arnhem – Nijmegen bij de provincie Gelderland. “De investeringsgelden in het kader van de Regio Deal leveren winst op wat betreft wonen, werken, gezondheid, cultuur en natuur. Daarmee wordt de regio extra aantrekkelijk als vestigingsgebied waardoor de investeringen zichzelf op termijn terugbetalen.” Harriët Tiemens, directeur Groene Metropoolregio, vult aan: “Bij de totstandkoming van de aanvraag voor de Regio Deal zijn meer dan 150 initiatiefnemers betrokken. Gemeenten, bedrijven, onderwijs- en onderzoeksinstellingen, maatschappelijke organisaties en zorgpartijen zijn met projectideeën gekomen. Dat zijn ideeën in verschillende stadia.

Honderd projectideeën die passen binnen de vijf programmalijnen; Gezond leven, Toekomstbestendig Wonen, Sterke Bedrijvigheid, Werkende Arbeidsmarkt en Grenzeloos Samenwerken, zijn in het voorstel meegenomen.”

Regio Deal wordt ingediend

Dealmaking

Op 14 november is de aanvraag voor de Regio Deal formeel ingediend bij het Rijk. Van Dellen schetst de verdere voortgang: Het Rijk beslist de komende maanden welke voorstellen een positief oordeel krijgen, met welke regio’s het Rijk een Regio Deal zal afsluiten en hoe hoog het bedrag is dat daarvoor beschikbaar komt.”
“We hopen uiteraard op een positief oordeel van het Rijk.”, zegt Scholten. Wel zal na het positieve oordeel in de maanden erop volgend een ‘dealmakingsproces’ plaatsvinden. Het Rijk en de regiopartners gaan dan samen uitwerken hoe de Regio Deal er concreet gaat uitzien. Volgens de planning worden de eerste deals in het eerste kwartaal van 2023 toegekend, waarna een aantal maanden gezamenlijk gewerkt wordt aan de inhoud en governance. Voor onze regio is de verwachting dat we in juni 2023 echt uit de startblokken kunnen.”

“Dat het voorstel voor een Regio Deal nu is ingediend betekent niet dat we nu in een soort van ‘wachtstand’ zitten”, vertelt Tiemens. “We gaan nu het proces van ‘dealmaking’ voorbereiden, dat wil zeggen de projecten en de cofinanciering ervan door de deelnemers aan die projecten zoveel mogelijk concreet uitwerken.”

 

Schaalsprong

Met de Regio Deal moet een ‘schaalsprong’ worden gemaakt. Tiemens vervolgt: “We moeten er zaken mee realiseren door een integrale aanpak. Bedrijven en inwoners gaan in de komende jaren merken dat er in de regio stimuleringsmiddelen worden ingezet om de brede welvaart op een vernieuwde en versnelde manier aan te pakken.” Alle facetten benoemen is ondoenlijk, maar een aantal ambities is heel concreet benoemd (zie inzet). De Regio Deal is ook een handvat om partijen dichter bijeen te brengen, zodat ze van elkaar weten waar ze mee bezig zijn. Dat is voor een deel al gebeurd in het proces om te komen tot een voorstel voor de Regio Deal. Elkaar ontmoeten en kennis delen leidt weer tot innovaties. De uitgebreide kennis, kunde, innovatiekracht en ecosystemen die in de regio aanwezig zijn op gebieden als health, hightech, energy, circulariteit en klimaatadaptie krijgt door de Regio Deal een extra impuls, waardoor opgaven sneller, grootschaliger en in breder onderling verband aangepakt kunnen worden.

 

Concrete ambities Regio Deal op middellange termijn

  • Studenten en onderzoekers gaan in het kader van Gezond Leven concepten uitwerken rond toekomstbestendig wonen in de regio.
  • Er worden 1000 professionals getraind in het werken met nieuwe zorgconcepten in de wijk.
  • Start ups en MKB-ers gaan business cases ontwikkelen voor vragen van bewoners en professionals rond Gezond Leven.
  • Tot 2026 worden er minstens 6000 circulaire nieuwe wooneenheden gebouwd en tenminste 4 wijken of dorpen worden duurzaam gerenoveerd.
  • We realiseren tenminste 5 circulaire en/of biobased ketens van bedrijven, waaronder toeleveranciers, projectontwikkelaars en aannemers.
  • Circa 40 MKB-bedrijven gaan aan de slag met circulaire projecten en circa 400 MKB-bedrijven maken vervolgstappen in het digitaliseren van hun bedrijfsvoering.
  • Driehonderd bedrijfskavels en 7 werklocaties worden verduurzaamd.
  • Er worden 10.000 bedrijfsmedewerkers geschoold in technische en digitale vaardigheden.
  • Circa 40.000 jongeren en jong volwassenen zijn in contact gebracht met innovatieve bedrijven in de regio.
  • Minstens 1.000 werkzoekenden gaan aan slag in zorg, energie en techniek.
  • Vijfduizend kwetsbare huishouders worden ondersteund met: digitale hardware (refurbished) gedoneerd door bedrijven en instellingen uit de regio, toegang tot internet en getraind in digitale vaardigheden.
  • Er zijn in 2026 tenminste 5 werktafels van kennisinstellingen, bedrijfsleven, UWV, SBB, WZW, Werkbedrijven en overheden actief met LLO, aantrekken en behoud van talent en activeren van ongezien talent voor de regionale speerpunten.
  • Er komt een platform waar Nederlandse en Duitse partijen afstemmen, samenwerken en organiseren rond gezond leven, toekomstbestendig wonen, verduurzaming van bedrijvigheid en arbeidsmarkt. Circa 6 extra grensoverschrijdende projecten rondom o.a. energie, circulaire digitalisering en logistiek.

Dit artikel verscheen ook in editie 2022-04 van Hét Ondernemersbelang

Tekst: Huub Luijten
Foto geïnterviewden: We Do/Timothy Jongmans

 

Lees de flyer Gezonde groene groei

Meer over

Dit artikel delen

Geldplantjes

Vijf interessante programma’s en subsidiemogelijkheden (eerste kwartaal 2023)

Vijf interessante programma’s en subsidiemogelijkheden (eerste kwartaal 2023)

Heb je als start-up of innovatief bedrijf een duwtje in de rug nodig om over een bepaald punt heen te komen? Subsidies, financieringen, leningen of andere programma’s kunnen dan een wereld van verschil maken. We zetten, zoals elk kwartaal, wederom vijf nieuwe mogelijkheden op een rij.

Belangrijke antwoorden

Het Customer Discovery Program helpt je om antwoorden te vinden op twee vragen die je vaak krijgt wanneer je een financiering wilt. ‘Welk probleem in de markt los je op?’ en: ‘Wie worden je eerste klanten?’ Het is bedoeld voor startups met een innovatief idee op het gebied van food, health, energy, tech, logistics of data.

In een programma van drie maanden ga je met maximaal negen andere ondernemers op zoek naar het marktsegment waar je de meeste kans maakt op een succesvolle marktentree. Je houdt interviews om achter het klantprobleem te komen. Heb je na zes weken het probleem in de markt helder, dan werk je aan een demo om de oplossing te toetsen. Het programma wordt georganiseerd door Oost NL. De volgende editie start op 18 januari en loopt tot en met 30 maart. Hier staat meer informatie, ook over andere deelnemers en de manier van aanmelden.

 

Zorginnovatieprijs

Ondernemers uit Gelderland en Overijssel die een innovatief zorgproduct hebben ontwikkeld dat al succesvol is getest en geïmplementeerd bij de eindgebruiker maken kans op cheques van 10.000 en 5.000 euro. Daarvoor moeten ze de Nationale Zorginnovatieprijs winnen. De grootste cheque is de vakjuryprijs, de andere is de publieksprijs. Behalve geld krijgen de winnaars ook professionele begeleiding bij de verdere ontwikkeling van hun innovatie én toegang tot het netwerk van initiatiefnemer Zorginnovatie.nl.

De organisator heeft als doel om innovaties in zorg en welzijn te versnellen. Ondernemingen die hun innovatie al uitgewerkt, getest en gelanceerd hebben, kunnen vaak een duwtje in de rug gebruiken, zo merkt zorginnovatie.nl. Inschrijven kan tot 4 januari. Meer informatie is hier te vinden, of in dit youtube-filmpje.

 

Internationale obstakels

Het is mogelijk om nieuwe voorstellen in te dienen voor het initiatief b-solutions 2.0. Solving Cross-Border Obstacles. De AEBR (Association of European Border Regions) en de Europese Commissie willen daarmee bijdragen aan het oplossen van obstakels bij internationaal samenwerken. Het gaat daarbij vooral om juridische of administratieve uitdagingen bij samenwerkingen die grensoverschrijdend zijn.

Het initiatief is bedoeld voor overheids- en semioverheidsinstanties en zogeheten grensoverschrijdende structuren. Geselecteerde projecten krijgen hulp van juridische experts. De inschrijfdeadline is 28 februari. Meer informatie vinden en inschrijven kan via deze link.

 

Dienstenplatform zorg

Onder de naam ‘Samen Kwiek’ wordt er gebouwd aan een regionaal digitaal dienstenplatform voor zorg en welzijn.  Partijen die geselecteerd worden om mee te werken aan het platform ontvangen hiervoor een subsidie van 5.000 euro (deelnemers) of 50.000 euro (mede-ontwikkelaars).

Het platform is het resultaat van een samenwerking tussen Gemeente Lingewaard, Health Valley, Stichting Welzijn Lingewaard en Rijnstate. Doel is de samenwerking tussen de nulde lijn (waaronder sociaal domein en welzijn), eerste lijn (waaronder huisartsen en fysiotherapeuten), en tweede lijn (zoals het ziekenhuis), te verbeteren. Meedoen is mogelijk voor zorgpartijen uit die drie lijnen, of bedrijven met zorgoplossingen, bijvoorbeeld op software- of applicatiegebied. Inschrijven kan tot 15 januari via deze site.

Duurzaam maatschappelijk vastgoed

Op maandag 3 oktober ging de ‘Subsidieregeling duurzaam maatschappelijk vastgoed’ (DUMAVA) van start. De regeling is bedoeld om de eigenaren van maatschappelijk vastgoed te stimuleren om op korte termijn stappen te maken met het verduurzamen van hun gebouwen. Het gaat dan om gebouwen met een maatschappelijke functie, zoals scholen,  zorginstellingen, decentrale overheidsgebouwen, rijksmonumenten, culturele instellingen (theaters, musea, poppodia) en religieuze gebouwen.

Voor de subsidieregeling is 150 miljoen euro beschikbaar. De subsidie kan worden aangevraagd voor de kosten van de verduurzamingsmaatregelen, maar ook voor het energieadvies en certificering met energielabel. Per aanvraag is maximaal 2,5 miljoen euro subsidie beschikbaar. Een aanvraag doen of meer informatie nalezen kan hier.

Lees meer over subsidiemogelijkheden

Dit artikel delen

Connectr Shared Office in gebruik genomen op IPKW

Connectr Shared Office in gebruik genomen op IPKW

Clubhuis voor de energietransitie stimuleert ontmoeting en samenwerking

Op Industriepark Kleefse Waard is het Shared Office van Connectr in gebruik genomen. De nieuwe dynamische werkomgeving bevindt zich in het hart van het energy cluster voor ondernemers, kennisinstellingen en overheden die werken aan de energietransitie. Door deze partijen ook fysiek bij elkaar te brengen, kunnen kennis en ideeën makkelijk gedeeld worden, zodat innovaties versneld toegepast en opgeschaald kunnen worden.

 

Connectr Shared Office en Innovatielab

De nieuwe faciliteit biedt ruimte voor 100 flexibele werkplekken waar op basis van een abonnement gebruik van kan worden gemaakt. Samen met het Innovatielab, waarin ElaadNL dit jaar haar intrek al heeft genomen en waar eind 2023 anderen zullen volgen, is dit de plek om het energienetwerk te ontmoeten en kennis te maken met de nieuwste technologie.

Alle spelers in het energiecluster, een mix van startups, scale-ups, mkb, maatschappelijke organisaties, overheden en onderwijs kunnen hier fysiek bijeenkomen om samen te werken en elkaars groei te versnellen. Ook kunnen innovaties hier worden ontwikkeld en getest.

 

Eerste members aan de slag

 

Peter Molengraaf, boegbeeld van de Topsector Energie, heette samen met Kevin Rijke (directeur van IPKW), Murk Wymenga (architect van de Shared Office), Marcel Hielkema (bestuursvoorzitter van stichting Connectr en Jeroen Herremans (directeur Connectr) de eerste gebruikers welkom op hun nieuwe werkplek. Onder hen Ecovolt, Floading en SemperPower, die werken aan de drie sleuteltechnologieën die centraal staan bij Connectr; elektrische energietechniek, elektrochemische energieopslag en duurzame aandrijfsystemen. Deze sleuteltechnologieën komen wekelijks terug in de programmering van Shared Office. Ook netwerkpartijen zoals Kiemt, FME en SEECE hebben hun intrek genomen in Shared Office om direct in verbinding te komen met de nieuwste ontwikkelingen binnen de energietransitie.

“Voor jouw vraag die je hebt als ondernemer zit het antwoord links of rechts van je in de Shared Office. En aan de overkant is nog een plek vrij voor wie wil aansluiten!” (Jeroen Herremans, directeur Connectr)

 

Europese hotspot voor de energietransitie

Alle ingrediënten zijn aanwezig om van deze regio, met Arnhem als brandpunt ‘the place to be’ op energiegebied te maken. Arnhem kent van oudsher al een clustering van toonaangevende bedrijven en instellingen die zich bezighouden met de energietransitie en energie-infrastructuur. Deze uitgangspositie wordt nu verder versterkt omdat de regio met de komst van Connectr Shared Office en Innovatielab symbolisch én letterlijk een eigen plek krijgt om samenwerkingen te verdiepen en versnellen.

“Het belangrijkste is dat bedrijven en kennisinstellingen hier intensief gaan samenwerken. We hebben geen tijd om ieder voor zich het wiel uit te vinden. Het is wel de tijd dat we hardop durven zeggen dat Arnhem de elektriciteitshoofdstad van Nederland is. Niet omdat het die ambitie had, maar omdat van oudsher die bedrijven al hier gevestigd zijn. Dat geeft ook een grote verantwoordelijkheid in het versnellen de energietransitie. Als we daar gezamenlijk de schouders onder zetten, spint ook de regio daar garen bij. Net als vroeger.” (Peter Molengraaf, boegbeeld Topsector Energie)

 

Dit is Connectr
2030 is morgen. De energietransitie heeft een schaalsprong nodig, die vraagt om 
het versneld toepassen en opschalen van innovaties. Connectr zorgt daarvoor, met
behulp van een Innovatieprogramma, Innovatielab, Shared Facilities en de 
Kernorganisatie. Innovaties worden vanuit Connectr direct getest, gedemonstreerd
en in de praktijk gebracht. De kernorganisatie bestaat uit IPKW, Kiemt, Oost NL 
en de HAN. Ook Gemeente Arnhem, Provincie Gelderland en The Economic Board met het 
innovatienetwerk Lifeport zijn nauw betrokken. Al deze partijen slaan de handen 
ineen om de positie van Oost-Nederland als toonaangevende en innovatieve Europese 
regio te versterken.

Meer over Connectr

Dit artikel delen

Aan energie en enthousiasme geen gebrek bij waterstofontwikkelingen

Aan energie en enthousiasme geen gebrek bij waterstofontwikkelingen

Vraaggesprek met Jochem Garthoff en Marieke Butterhoff

Als het gaat om de rol van waterstof binnen de energietransitie zijn er voldoende slimme denkers in Gelderland die partijen bij elkaar brengen en bedrijven adviseren. Twee van hen zijn Jochem Garthoff (programmamanager energietransitie) en Marieke Butterhoff (waardemaker, systeeminnovator en civic entrepreneur). Eva van Otterlo vroeg hen over de waterstofontwikkelingen in onze regio.

Lees meer
1 2 3 5
Schrijf u in voor onze nieuwsbrief
TwitterLinkedInEmail