Aan energie en enthousiasme geen gebrek bij waterstofontwikkelingen

Als het gaat om de rol van waterstof binnen de energietransitie zijn er voldoende slimme denkers in Gelderland die partijen bij elkaar brengen en bedrijven adviseren. Twee van hen zijn Jochem Garthoff (programmamanager energietransitie) en Marieke Butterhoff (waardemaker, systeeminnovator en civic entrepreneur). Eva van Otterlo vroeg hen over de waterstofontwikkelingen in onze regio.

Tekst: Eva van Otterlo

Beiden zijn intrinsiek gemotiveerd. Jochem ontdekte tijdens een week in de Zweedse natuur de Indiaan in zichzelf. Hij sliep in een tentje en leefde minimaal: “We moeten zuinig zijn met wat er is, alleen datgene gebruiken wat we nodig hebben en de rest met rust laten zodat de aarde kan herstellen.” Marieke vertelt dat zij vroeger “ijspapiertjes opraapte zodat ze niet in de natuur zouden belanden. Maatschappelijke betrokkenheid zit in mijn bloed.”

Een eigen kijk op de energietransitie

Jochem ziet de energietransitie als “een van de grootste vraagstukken van de circulariteit, maar als we die volbracht hebben zijn we er nog niet. Er komen grote verschuivingen naast de al aanwezige migratieproblematiek. Bijvoorbeeld de behoefte aan bijzondere metalen zal groeien, omdat die nou eenmaal gebruikt worden in de innovaties voor ons groene energiesysteem. De apparatuur om waterstof te maken vraagt bijvoorbeeld om schaarse metalen zoals palladium en iridium. Wij hebben geen mijn en in Europa, die zitten vooral in Afrika en de Chinezen hebben dat al langer in de gaten.”
Marieke gebruikt de energietransitie -al meer dan twee decennia- om anders te denken. “Tijdens mijn zoektocht naar oplossingen kom ik veel positieve energie en daadkracht tegen. We willen de aarde doorgeven aan de volgende generaties, ieders bijdrage is van belang. Dit biedt gigantische kansen voor ondernemers. Er zijn initiatieven nodig, er moet nog veel ontwikkeld worden. Mensen willen graag, maar weten vaak niet hoe. De Economic Board en kiEMT ondersteunen bij het verbinden en versnellen, bij Connectr kun je terecht voor specifieke toepassingen en het testen daarvan. Samenwerking, innovatie en kennisdeling zijn sleutelwoorden.”

Wat gebeurt er in onze regio?

Marieke: “In Nederland bestaat de energiemix uit 20% elektriciteit en 80% gas. Deze verhouding draait de komende tien tot vijftien jaar vrijwel helemaal om. Straks bestaat de mix uit 70% elektriciteit en 30% warmte en gas (grotendeels waterstof, aardgas zal verdwijnen).” Die elektriciteit wekken we grotendeels op met zon en wind, waterstof speelt daarin nu nog een kleine rol maar dat gaat zeker veranderen. Jochem: “We zitten in een tussenfase en zijn in het Oosten van Nederland vooral met Research & Development bezig, denk aan verbetering van opslagtechnologie, productie van elektrolyzers en brandstofcellen. Investeren, ontwikkelen, testen, verder zoeken, opnieuw nadenken, samenwerken, dat is wat we doen. Er is veel nieuw, er moet veel uitgevonden worden.”

Smart Energy Hub

Om te innoveren, productieprocessen te vergroenen of een waterstofeconomie te creëren zijn er stappen nodig, dat gaat niet zomaar. Marieke werkt met de bedrijven van TPN West aan een verduurzamingsslag. Er komt een Smart Energy Hub, waar ze op een slimme manier de energievraag en het aanbod op elkaar afstemmen en energie opslaan. ‘Heb jij teveel warmte? Wij komen tekort!’ Terugleveren aan het net gaat niet altijd, elkaar helpen is dan een optie. “Waterstof zal daarin een rol gaan spelen, voor de opslag van opgewekte energie of als brandstof voor de scheepvaart en transportsector. Ik voeg waarde toe in dat proces door partijen bij elkaar te brengen en samen projecten te realiseren. We denken bijvoorbeeld aan een gezamenlijke electrolyzer om met duurzaam opgewekte energie waterstof te produceren. Waterstof, die transportondernemers vervolgens gebruiken voor het vervoer van zware vracht.”

Het wonder van waterstof

Zet een waterstofmonster onder druk dan wordt het gas vloeibaar. Als je de druk
vergroot tot een duizelingwekkende 2 miljoen atmosfeer -bijna net zo hoog als in
de aardkern- dan gebeurt het. De heldere waterstofdruppel wordt eerst donker en
ondoorzichtig en dan ontstaat een glanzend vloeibaar metaal.

Vloeibaar waterstofmetaal vormt het grootste deel van het binnenste van grote
gasplaneten, dus de zilverkleurige druppel kan ons veel leren over bijvoorbeeld
Jupiter en Saturnus. Maar het is ook een grote stap naar het creëren van vast
waterstofmetaal, wat volgens de natuurkundigen een waar wondermateriaal moet zijn.

Waterstofproductie

Zien we de toepassing van waterstof terug in ons dagelijks bestaan? “Voorlopig niet”, volgens Jochem, ”er is nog onvoldoende groene waterstof op deze wereld, dat is niet van nature aanwezig maar moet gemaakt worden d.m.v. een elektrochemische reactie. Deze waterstofproductie komt steeds meer op gang. We zijn de weg van de efficiëntie en grootschaligheid ingeslagen maar hij is nog lang. Vooruitdenkend moeten we natuurlijk de waterstofproductie in grote parken plaatsen in de Sahara. Daar is altijd zon voor zonne-energie. Lokaal zorgt het voor werkgelegenheid en wellicht wordt dat gebied de groene longen van de wereld.”

Kunnen we ons verwarmen met waterstof, koken op waterstof?

“Koken zie ik niet zo snel gebeuren, dat kan ook gewoon elektrisch”, zegt Jochem, “maar verwarmen van oude gebouwen in historische binnensteden zou op termijn met waterstof kunnen. Dit zou je situationeel kunnen bepalen. Waterstof kent veel toepassingen, bijvoorbeeld als energiebuffer daar waar zon en wind niet kunnen worden opgeslagen. Als je denkt aan zwaar transport op lange afstand, denk je aan beroepslogistiek, scheepvaart of bijvoorbeeld grondverzet bij bouwplaatsen.” Marieke vult aan: “Waterstof is wel heel goed te gebruiken voor de industrie, minder in huishoudens. Grote bedrijven als Tata Steel en DSM zullen het voortouw moeten nemen, daarna volgt vanzelf de gasintensieve industrie bij ons in de regio. Denk daarbij aan de steenfabrieken langs de Waal, grote bakkerijen of bij binnenschippers. Waterstof is over een aantal jaren niet meer weg te denken in onze energiemix.”

Achtergrondinfo
The Economic Board is een triplehelix-samenwerking tussen overheid, kennis-
instellingen en bedrijfsleven in de regio Arnhem – Nijmegen, met Wageningen.
Als innovatiemotor stimuleren en verbinden wij bedrijvigheid en innovaties in
de topsectoren Food, Health en Energy en de cross-overs daartussen. Wij
communiceren over het bijzondere potentieel van de regio en verbinden partijen
met elkaar.

Marieke Butterhoff (opgeleid tot milieukundige en planoloog, UU) Civic
Entrepreneur Energy bij The Economic Board en kwartiermaker Smart Energy Hub
TPN-West

Jochem Garthoff (Agricultural University Wageningen, Engineer's degree, Waste
Water Treatment) Programmamanager Energietransitie bij Kiemt en lid Kernteam
Energy Innovation Connectr

Kijk ook eens bij Connectr, Kiemt en TPN West